Stacja Badawcza PAN w Popielnie, która od 1 stycznia 2016 r. należy do Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie, wraz z Instytutem i Polską Akademią Nauk zorganizowała obchody 70-lecia hodowli koników polskich w Popielnie w dniach 5-7 września 2019 r. Trzydniowe obchody podzielono na trzy sesje: użytkową, naukową i hodowlaną.
Sesja użytkowa – polowe próby użytkowości
W ramach sesji użytkowej, 5 września 2019 r., przeprowadzono polowe próby użytkowości dla klaczy i ogierów. Komisja sędziowska w składzie: Zbigniew Jaworski – Przewodniczący (Wiceprezes Związku Hodowców Koników Polskich, Katedra Hodowli Koni i Jeździectwa UWM w Olsztynie), Jan Słomiany (Prezes Związku Hodowców Koników Polskich), Adam Domżała (Dyrektor biura Warmińsko-Mazurskiego Związku Hodowców Koni w Olsztynie) i lek. wet. Zbigniew Wróblewski oceniła 11 koni przystępujących do zaprzęgowych i wierzchowych prób użytkowości.
Do próby zaprzęgowej przystąpiły trzy klacze hod. i własn. Stacji Badawczej PAN, natomiast do próby wierzchowej 7 klaczy i jeden ogier. Jedna z klaczy została wycofana podczas próby wierzchowej. Trzy klacze zdające próbę zaprzęgową, urodzone w 2016 roku, zdały próbę na ocenę bardzo dobrą.
Klacz Gerbera P (Lotnik P – Gaja P) uzyskała 32,5 pkt. Klacz Bielistka P (Brego – Betula) uzyskała 33 pkt. Natomiast Wiklina P (Lotnik P – Wenecja) uzyskała 35,5 pkt. Klacz ta charakteryzuje się dobrym ruchem, zwłaszcza w kłusie. Dwie klacze, które przystąpiły do próby wierzchowej, uzyskały 34,5 pkt. i otrzymały ocenę bardzo dobrą i były to: czteroletnia Heszka M (Napalm – Hańcza), hod. i własn. Sławomira Niedbalskiego oraz pięcioletnia Minutka (Tran – Markiza) hod. i własn. Grzegorza Bejnarowicza. Druga klacz tego samego hodowcy, pięcioletnia Nioska (Tran – Nockowa), otrzymała 36 pkt. i uzyskała ocenę wybitną. Sześcioletnia klacz Narewna (Orkisz – Nadzieja), córka bardzo dobrego użytkowo ogiera Orkisz, której hodowcą jest Marian Trela, a właścicielem Kazimierz Łachacz, uzyskała 37 pkt. i ocenę wybitną. Tylko o pół punktu lepsza od poprzedniczki była pięcioletnia klacz Laguna (Trokar – Luna), hod. i własn. Moniki Mówińskiej, która ukończyła próbę wierzchową również z oceną wybitną. Najwyższe oceny uzyskał czteroletni ogier Wojak SO (Tunel – Wiga), hodowli SO Sieraków, którego obecnym właścicielem jest Zdzisław Grzymkowski. Ogier bardzo dobrze pokazał się w stępie i kłusie, i ukończył próbę dystansową po 45 minutach, uzyskując ostatecznie 38,5 punktu. O 0,5 punktu wyższą punktację uzyskała czteroletnia klacz Ramirez (Trokar – Ramka), hod. Jacka Żywca, której właścicielem jest Kazimierz Łachacz. Klacz charakteryzowała się długim wykrokiem zarówno w stępie, jak i w kłusie, odpowiednio 154 i 250 cm. Jedynie jeden z 11 koni przystępujących do próby nie był właściwie przygotowany pod względem kondycyjnym, co spowodowało jego wycofanie. Pozostałe konie, mimo że przygotowywane przez różnych jeźdźców, prezentowały dobry poziom wyszkolenia i przygotowania kondycyjnego. Właścicielom i osobom przygotowującym konie do próby serdecznie gratulujemy!
Po zakończeniu polowych prób użytkowości, trzech pracowników okręgowych związków hodowców koni przystąpiło do egzaminu praktycznego obejmującego zagadnienia związane: z oceną bonitacyjną (typ, pokrój i ruch konia), z wiedzą dotyczącą specyfiki rasy i umiejętnością prezentowania konia podczas oceny. Egzamin, uprawniający do dokonywania wpisu koni rasy konik polski do księgi hodowlanej, z wynikiem pozytywnym zdali: Patrycja Wojciechowska z działu ksiąg stadnych i identyfikacji PZHK w Warszawie, Tomasz Radaj z WZHK w W-wie oddział Radom i Marcin Majewski z WZHK w Warszawie.
Pierwszy dzień obchodów 70-lecia hodowli w Popielnie zakończony został dwugodzinnym rejsem statkiem wycieczkowym po jeziorach mazurskich. Rejs był doskonałą okazją nie tylko do podziwiania mazurskiej przyrody, ale również do wspomnień.
Sesja naukowa – Jubileuszowa konferencja pt.: „Mazurska hodowla koników polskich – przeszłość, teraźniejszość i przyszłość”
Drugi dzień obchodów zapowiadał się intensywnie, mimo to, zarówno z racji frekwencji, jak również zintensyfikowanej dyskusji podczas konferencji, był dla organizatorów dużym zaskoczeniem. Uroczystego otwarcia konferencji, po krótkim wprowadzeniu dr hab. Marty Siemieniuch, odpowiedzialnej za hodowlę koników w Popielnie, dokonał dyrektor Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN, prof. Mariusz Piskuła. Następnie nadszedł czas życzeń i gratulacji, które w imieniu Stacji Badawczej przyjmował dyrektor Instytutu oraz kierownik Stacji Badawczej, dr Mamadou Bah. Otrzymaliśmy wyrazy uznania m.in. od Urzędu Marszałkowskiego w Olsztynie, Polskiej Akademii Nauk, Instytutu Zootechniki – Państwowego Instytutu Badawczego w Balicach, Polskiego Związku Hodowców Koni i Związku Hodowców Koników Polskich, jak również związków okręgowych i przedstawicieli hodowli koników polskich.
Wykład inauguracyjny pt.: „Koniki polskie z Popielna – przeszłość, teraźniejszość, przyszłość”, nawiązujący do hasła przewodniego jubileuszowej konferencji, wygłosił prof. Zbigniew Jaworski. Konferencja została podzielona na 4 sesje tematyczne, którym przewodniczyli specjaliści z danej dziedziny. Sesję I zatytułowaną BEHAWIOR KONI, rozpoczęła wykładem dr hab. Aleksandra Górecka-Bruzda, prof. nadzw., z Instytutu Genetyki i Hodowli Zwierząt PAN w Jastrzębcu. W sesji I wysłuchaliśmy trzech doniesień wygłoszonych przez prof. Tadeusza Jezierskiego (w jego zastępstwie wystąpił prof. Z. Jaworski), dr Martę Liss i lek. wet. Joannę Jaworską. Sesja II, dotycząca ZABURZEŃ GENETYCZNYCH U KONI, rozpoczęła się wykładem prof. dr hab. Moniki Bugno-Poniewierskiej z Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie. Doniesienia wygłosili dr hab. Jakub Cieślak oraz dr hab. Artur Gurgul. Poobiednią część konferencji rozpoczęła sesja III pt.: ZABURZENIA ROZRODU I INNE PROBLEMY ZDROWOTNE U KONI, moderowana przez prof. Dariusza Skarżyńskiego z Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie. Oprócz wykładu prof. Skarżyńskiego, uczestnicy usłyszeli doniesienia wygłoszone przez prof. Rolanda Kozdrowskiego, dr Katerynę Slivinską oraz dr Edytę Pasicką. Ostatniej, IV sesji towarzyszyła najintensywniejsza dyskusja. Sesję pt.: HODOWLA I UŻYTKOWANIE KONIKÓW POLSKICH, prowadziła dr hab. Marta Siemieniuch, prof. nadzw., ze Stacji Badawczej IRZiBŻ PAN w Popielnie. Wprowadzający wykład poświęcony był próbom użytkowości dla młodych koni, jako czynnikowi mającemu wpływ na kształtowanie rasy. Następne doniesienie wygłosił dyrektor Warmińsko-Mazurskiego Związku Hodowców Koni, Adam Domżała, wieloletni sędzia główny Wszechstronnego Konkursu Konika Polskiego, traktowanego jako alternatywna próba dzielności dla koni rasy konik polski. Po obu prezentacjach wywiązała się interesująca dyskusja, którą trudno było zakończyć, jednakże z racji ograniczonych ram czasowych, pozostała dyskusja kontynuowana była w kuluarach. Kolejną prezentację przedstawiła dr Iwona Tomczyk-Wrona, Koordynator Programu Ochrony Zasobów Genetycznych dla Zwierząt Gospodarskich z IZ-PIB w Balicach. Następnie dr Jacek Łojek z SGGW w Warszawie zaznajomił uczestników z początkami hodowli rezerwatowej koników w Biebrzańskim Parku Narodowym oraz badaniami naukowymi prowadzonymi w BPN. O hodowli bezstajennej, prowadzonej już przez 19 lat w ramach działalności Polskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków, opowiedział Roman Kalski. Ostatnim prelegentem był prof. Tadeusz Vetulani, który przypomniał nam działania swojego ojca, prof. Zygmunta Vetulaniego, zwłaszcza w aspekcie prowadzenia pierwszej hodowli rezerwatowej koników, która rozpoczęła się w Białowieży w 1936 roku.
Materiały konferencyjne dostępne są w formie pdf.
PAN Popielno – książka konferencja A4
Konferencja naukowa, zorganizowana z okazji 70-lecia hodowli koników polskich w Popielnie, poświęcona była osiągnięciom naukowym i hodowlanym głównie nad tą rasą koni. Oprócz 18 wykładów i doniesień ustnych odbyła się krótka sesja plakatowa, podczas której zaprezentowano 6 kolejnych prac. W konferencji uczestniczyło 140 osób, ale nie jedynie liczba uczestników jest sukcesem, ale głównie aktywność uczestników i dyskusje toczące się po każdym z wystąpień, których kontynuacja miała miejsce podczas części nieoficjalnej.
Konferencja była okazją do podsumowań, ale również przyczynkiem do zastanowienia się nad przyszłością koni uznawanych za jedyną rodzimą rasę polskich koni prymitywnych.
Drugi dzień obchodów zakończyła uroczysta kolacja, podczas której wręczone zostały okolicznościowe statuetki dla osób zaangażowanych w hodowlę koników polskich w Popielnie.
Sesja hodowlana – Przegląd hodowlany stada podstawowego i wpis młodych koni do księgi stadnej
Sesja hodowlana, przypadająca na sobotni poranek rozpoczęła się tradycyjnie przeglądem hodowlanym stada podstawowego i licencją młodych ogierów i klaczy, które starały się o wpis do księgi stadnej koników polskich. Mimo wcześniejszych obaw, pogoda nie sprawiła zawodu i przegląd odbywał się w towarzystwie promieni wczesnojesiennego słońca. Przegląd hodowlany prowadziła dr hab. Marta Siemieniuch i prof. Zbigniew Jaworski. Zebranych gości powitał gospodarz, kierownik Stacji Badawczej dr Mamadou Bah. Prof. Jaworski krótko omówił wyniki polowych prób użytkowości, które odbyły się pierwszego dnia, podczas sesji użytkowej.
Następnie przystąpiliśmy do przeglądu ogierów czołowych. Pracownicy zaprezentowali cztery ogiery: Opos P (Homer – Odma), Tasman P (Dorato P – Tulsa P), Hebron P (Mor – Himera) oraz Batial P (Lotnik P – Bogatka P). Ogier Hebron P urodzony w 2014 r. został poddany przez komisję sędziowską tzw. weryfikacji, czyli powtórnej ocenie bonitacyjnej. Komisja sędziowska w składzie: Jan Słomiany – Przewodniczący (Prezes Związku Hodowców Koników Polskich), Marek Niewiński (Dyrektor okręgowego Związku Hodowców Koni w Białymstoku) i Adam Domżała (Dyrektor Warmińsko-Mazurskiego Związku Hodowców Koni w Olsztynie) nie zmieniła oceny bonitacyjnej uzyskanej przez ogiera w 2017 r. podczas licencji, podczas której uzyskał 79 punktów.
Po przeglądzie ogierów przed uczestnikami pojawiły się klacze hodowlane z tegorocznym przychówkiem, reprezentujące linie genealogiczne klaczy Dzina I, Misia II, Karolka, Tunguska, Białka, Bona, Geneza, Popielica, Wola i Tygryska. Trzy klacze z rocznika 2014, należące do stada podstawowego, zostały poddane tzw. weryfikacji. Klacz Basra P (Opos P – Berna) uzyskała 80 punktów bonitacyjnych, natomiast klacze Wenus P (Nygus – Wenecja) – 77 punktów, a Gratka X (Nygus – Grapa) – 76 punktów.
Następnie rozpoczęliśmy licencję młodych koni. W tym roku do licencji przystąpiły jedynie konie gospodarza, czyli Stacji Badawczej w Popielnie, urodzone w 2016 roku. Jasnomyszaty ogier Jaśmin P (Tasman P – Jeżynka) nie uzyskał minimalnej dla ogiera liczby punktów bonitacyjnych (czyli 78) i nie uzyskał licencji. Dwa kolejne ogiery, Bluszczyk P (Tasman P – Bogatka P) i Oset P (Brego – Opieńka P) uzyskały po 78 punktów, uzyskując tym samym wpis do księgi stadnej. Komisja sędziowska najlepiej oceniła ogiera Tojad P (Brego – Tywonia), oceniając go na 79 punktów.
Wszystkie trzy klacze, które zostały zaprezentowane komisji, uzyskały oceny, pozwalające na ich wpis do księgi stadnej. Klacz Bielistka P (Brego – Betula P), na obecną chwilę jeszcze nieco źrebięca, uzyskała 77 punktów bonitacyjnych. Klacz Wiklina P (Lotnik P – Wenecja) uzyskała 78 punktów bonitacyjnych. Komisja sędziowska najwyżej oceniła ciemnomyszatą Gerberę P (Lotnik P – Gaja), która uzyskała 79 punktów.
Wiklina P i Gerbera P zostały pokryte ogierem Brego (Lord – Bryza), który zakończył karierę hodowlaną w Popielnie i 23 maja br. został sprzedany Polskiemu Towarzystwu Ochrony Ptaków. Nowemu właścicielowi Brego życzymy udanego przychówka. Klacz Bielistka P została pokryta ogierem Batial P.
Przegląd hodowlany i próby dzielności zostały sprawnie przeprowadzone dzięki pomocy studentów, którzy odbywali praktyki w Popielnie. Wyrazy uznania!
Po przeglądzie hodowlanym i wpisie młodych koni do księgi stadnej, został zorganizowany krótki wyjazd do rezerwatu koników polskich w Popielnie. Uczestnicy zostali zapoznani z zasadami prowadzenia hodowli rezerwatowej, miejscami przeznaczonymi do odpoczynku i żerowania koni, jak również z czynnościami związanymi z odłowem młodych koni. W trakcie wyjazdu skrótowo opisany został behawior rozrodczy i pokarmowy koni oraz zasady tworzenia tabunów i hierarchii społecznej w hodowli wolnościowej.
Ostatni, również intensywny dzień, zakończony został obiadem w plenerze, podczas którego uczestnicy mieli czas wymienić się między sobą oraz z organizatorami wrażeniami z minionych trzech dni. Poczęstunek zakończył obchody 70-lecia hodowli koników polskich w Popielnie.
Podsumowując, frekwencja zarówno podczas konferencji i polowych prób użytkowości, jak również bardzo intensywna dyskusja podczas poszczególnych sesji pozytywnie zaskoczyła. Świadczy to o dużym zainteresowaniu coraz liczniejszego grona osób zajmujących się zarówno hodowlą, jak i prowadzeniem badań naukowych nad konikami. Jest to rasa, którą bez wątpienia należy chronić, jako narodowe dziedzictwo. Za wszystkie słowa sympatii, wsparcia i życzenia organizatorzy gorąco dziękują!